Cấu kết sản xuất bài báo khoa học quốc tế: Dữ liệu bất thường vẫn được công bố

Bài báo công bố tháng 2-2021 trên tạp chí Frontiers in Energy Research có tác giả là Võ Nguyễn Đại Việt và Pau Loke Show, còn Nguyễn Thị Đông Phương là phản biện, vừa bị Frontiers gỡ bỏ do mâu thuẫn lợi ích.

Quan ngại mâu thuẫn lợi ích

Trong khi đó, theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, bà Nguyễn Thị Đông Phương là đồng tác giả thường xuyên với Pau Loke Show. Hai người này đã đứng tên chung trong ít nhất 17 bài báo cả trước, sau và thậm chí trong quá trình bình duyệt bài báo vừa bị Nhà xuất bản Frontiers gỡ bỏ. 

Trong tổng số 21 bài báo đã công bố của phản biện Phương, có tới 80% (17 bài) đứng tên chung với Show. Ngoài những bài đứng tên chung, bà Phương hay làm phản biện bài của Show.

Một bài khác công bố tháng 2-2021 trên Frontiers in Energy Research có tác giả là Pau Loke Show, còn Nguyễn Thị Đông Phương là phản biện cũng vừa bị Frontiers gỡ bỏ vì mâu thuẫn lợi ích. 

Ngoài ra, Frontiers cũng vừa thể hiện quan ngại về mâu thuẫn lợi ích đối với bài báo công bố tháng 4-2019 trên tạp chí Frontiers in Chemistry có tác giả liên hệ là Pau Loke Show, còn Nguyễn Thị Đông Phương là phản biện. Trong khi đó, Show lại làm biên tập viên phụ trách quá trình phản biện và duyệt bài cho Phương. Bài báo công bố tháng 8-2022 trên tạp chí Chemosphere có tác giả liên hệ là Nguyễn Thị Đông Phương, còn Pau Loke Show là biên tập viên phụ trách quá trình bình duyệt.

Đáng chú ý, theo một học giả người Việt đang ở nước ngoài, dữ liệu trong bài báo của Việt và Show vừa bị gỡ cũng có dấu hiệu bất thường, nhiều khả năng ngụy tạo. Trong bài báo, các thí nghiệm từ 15 đến 20 là 6 thí nghiệm độc lập với các biến đầu vào có giá trị giống nhau nhằm mục đích đánh giá sai số thực nghiệm. 

Cả 6 thí nghiệm độc lập này đều cho kết quả giống hệt nhau, không khác nhau một chữ số nào, từ hiệu suất điều chế than sinh học (biochar yield) đến tỉ lệ từng nguyên tố trong than sinh học.

“Với dữ liệu bất thường, không thể xảy ra trong thực nghiệm như thế, bài báo vẫn được chấp nhận công bố trong vòng chưa đầy 3 tuần nhờ quan hệ giữa 5 người là tác giả Võ Nguyễn Đại Việt, tác giả liên hệ Pau Loke Show, phản biện Nguyễn Thị Đông Phương, phản biện Chin Kui Cheng và biên tập viên Su Shiung Lam” – vị này nhận định.

“Ngụy tạo địa chỉ”

Bên cạnh đó, cộng đồng khoa học cho rằng bà Nguyễn Thị Đông Phương cố tình “che giấu quan hệ với nhóm tác giả và ngụy tạo địa chỉ”. Điều này đã vi phạm đạo đức trong xuất bản bài báo khoa học. 

Cụ thể, phản biện Nguyễn Thị Đông Phương của bài báo có tên Võ Nguyễn Đại Việt và Pau Loke Show vừa bị Frontiers in Energy Research gỡ bỏ, ghi địa chỉ Trường ĐH Bách khoa – ĐH Đà Nẵng.

Tuy nhiên, trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Thị Đông Phương, giảng viên khoa hóa Trường ĐH Bách khoa – ĐH Đà Nẵng, cho biết: “Tôi là người trùng tên với chị Nguyễn Thị Đông Phương, người bị phản ánh liên quan đến các bài báo có vi phạm liêm chính học thuật do mâu thuẫn lợi ích nhóm. 

Trong các bài báo đó, có một bài ghi rõ tên tôi và địa chỉ trường tôi đang công tác. Tôi khẳng định bài này hoàn toàn không phải do tôi làm phản biện, có thể là do hệ thống nhà xuất bản hoặc tạp chí bị nhầm lẫn, hoặc có thể do sự vô ý hoặc cố ý từ người trùng tên. Tôi đã email cho Nhà xuất bản Frontier để có câu trả lời chính xác hơn”.

Tuy nhiên, bà Nguyễn Thị Đông Phương (Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật) lại khẳng định: “Tôi không có tài khoản trên Frontiers. Tôi đã liên lạc với Frontiers Energy Research, trong trường hợp tôi đã phản biện bài báo đã bị rút của nhóm tác giả Pau Loke Show, nhằm xác thực tại sao gửi bài báo phản biện cho tôi với địa chỉ của Trường ĐH Bách khoa – ĐH Đà Nẵng”.

Đồng thời, bà Phương này từ chối trả lời câu hỏi của phóng viên về quá trình hợp tác viết bài giữa cá nhân bà với các tác giả khác, đặc biệt là Pau Loke Show trong nhiều công bố quốc tế ra sao.