Tọa đàm “Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả” – Ảnh: VGP
Ngày 30-7, Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm “Để thị trường xăng dầu phát triển ổn định, minh bạch và hiệu quả”.
Phó cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Phạm Văn Bình đánh giá điều hành kinh doanh xăng dầu bám sát theo quy định, giá thế giới. Diễn biến giá có tăng có giảm và không có nhiều biến động lớn.
Giá xăng dầu biến động chủ yếu do giá thế giới
Nguyên nhân tác động đến giá xăng dầu chủ yếu là do giá thế giới, chiếm đến 65-77%. Cùng với đó là thuế chiếm 12% giá xăng dầu, chi phí kinh doanh định mức dao động 7,5-11% giá xăng dầu; cùng một số yếu tố cấu thành như lợi nhuận, quỹ bình ổn…
Đối với việc bình ổn giá, ông Bình cho rằng phải thực hiện theo quy định của Luật Giá 2023. Nếu có biến động giá thì thực hiện bình ổn giá, hoặc trong tình trạng khẩn cấp, sự cố, thảm họa và thiên tai.
Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường – ủy viên Ủy ban Tài chính – Ngân sách Quốc hội – cho hay giá xăng dầu được điều hành bằng các công cụ. Bao gồm giá cơ sở, điều chỉnh thuế (giảm thuế khi cần thiết) và điều chỉnh quỹ bình ổn.
Việc điều hành này mang lại hiệu quả tích cực. Nhà nước có vai trò lớn trong điều hành giá, thể hiện qua việc trong các kỳ biến động lớn của giá dầu thế giới đã không tạo ra cú sốc về giá xăng dầu.
Tuy vậy, ông Cường cho rằng nhược điểm của cơ chế này là giá phải theo thế giới, nhập vào cao thì giá cao.
Thêm nữa, việc điều hành vẫn mang tính chất dùng công cụ hành chính, Nhà nước áp đặt giá cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.
Điều này dẫn tới có thời điểm cơ chế điều hành không đảm bảo lợi ích, lợi nhuận cho doanh nghiệp. Có những giai đoạn khi giá biến động, không có công cụ nào can thiệp, doanh nghiệp bị thua lỗ và phải đóng cửa.
“Việc chưa dùng công cụ tạo ra sức mạnh thị trường, như công cụ dự trữ, để khi giá có biến động bất thường, có thể bán ra mức hợp lý đang tạo ra bất cập. Điều này dẫn tới sự cào bằng, không tạo ra sự cạnh tranh trên thị trường giữa các doanh nghiệp” – ông Cường nói.
Sửa cơ chế hành chính áp đặt với thị trường xăng dầu
Do đó, ông Cường cho rằng việc xây dựng chính sách thời gian tới cần hướng tới sửa đổi cơ chế hành chính áp đặt sang công cụ thị trường để tự điều tiết, tạo sự cạnh tranh.
Giá kinh doanh thế nào cần phải để doanh nghiệp tự do xác định và có cạnh tranh. Nhà nước không nên can thiệp và cần có công cụ điều tiết như thuế.
Đồng tình, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam Bùi Ngọc Bảo cho rằng giá xăng dầu thế giới chiếm 64-72% trong cơ cấu giá, dẫn tới giá trong nước hoàn toàn phụ thuộc vào giá quốc tế. Mặt hàng này không hoàn toàn tuân thủ theo quy luật cung cầu thuần túy, không thoát ly khỏi giá quốc tế.
Tuy vậy theo đánh giá của ông Bảo, cơ chế điều hành xăng dầu hiện nay đều mang tính hành chính, đặc biệt là giá. Bởi hiện nay đang “quy định kỹ quá” khi đưa ra cơ chế điều hành là 7 ngày và các cơ quan quản lý nhà nước đang quy định thay cho doanh nghiệp.
“Vậy đâu là sự quản lý của Nhà nước là nút thắt lớn nhất? Đâu là yếu tố thị trường cho doanh nghiệp quyết định? Quản lý trong thời gian tới là đảm bảo an ninh năng lượng, giá không biến động mạnh, còn lại để thị trường vận hành. Khi có cạnh tranh thì luôn luôn người tiêu dùng sẽ hưởng lợi” – ông Bảo nói.
Có nên xây dựng sàn giao dịch xăng dầu?
Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, nếu thành lập được là rất tốt và cần thiết để tạo công khai, minh bạch và tạo cơ hội đầu tư, quản lý rủi ro trên sàn, thúc đẩy cạnh tranh, giảm giá thành và có lợi cho người tiêu dùng.
Thị phần xăng dầu Nhà nước chiếm 88%, khi có sàn giao dịch thì thị phần sẽ được chia lại và tư nhân tham gia nhiều hơn, mức độ cạnh tranh cao hơn.
Tuy vậy, thách thức đặt ra là chi phí đầu tư ban đầu rất lớn. Việc lập sàn yêu cầu hạ tầng, cơ sở vận hành, nhân lực, quản lý giám sát. Thêm nữa là rủi ro về thị trường, biến động giá cả do phụ thuộc vào thị trường thế giới.
“Nếu xây dựng sàn giao dịch xăng dầu riêng lẻ, thì cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng mô hình, phương thức hoạt động kinh doanh và vận hành do mặt hàng này có đặc điểm riêng và nhạy cảm, có tính đặc thù với yêu cầu an ninh năng lượng” – ông Long nói.
