Dự án BOT quốc lộ 51 đã dừng thu phí từ 2023 đến nay vẫn chưa xác lập tài sản công nên chưa thể đầu tư nâng cấp – Ảnh: A LỘC
Trong khi việc giải quyết khúc mắc giữa nhà đầu tư và cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa có kết quả, cứ kéo dài, thì hàng triệu người dân trong khu vực còn vất vả vì đi lại khó khăn, kẹt xe, ùn tắc, lỡ hết cơ hội làm ăn.
Đó chính là sự lãng phí có thể tính bằng tiền “khủng”.
Dây dưa hợp đồng BOT
Trước khi dự án BOT quốc lộ 51 được triển khai, Bộ Giao thông – vận tải có thực hiện dự án mở rộng quốc lộ 51 bằng nguồn vốn vay của Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB), hoàn vốn bằng nguồn thu phí tại trạm T1, quốc lộ 51.
Do không đạt hiệu quả đầu tư, bộ đã đề xuất Công ty cổ phần phát triển đường cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu (BVEC) nhận quyền thu phí trạm thu phí T1 với giá trị hợp đồng mua quyền là 400 tỉ đồng, lãi suất huy động vốn cố định (7,75%/năm), không tính lợi nhuận cho nhà đầu tư.
Sau đó, giá trị chuyển nhượng quyền thu phí trạm T1 được tổng hợp vào tổng mức đầu tư BOT quốc lộ 51 khi thực hiện dự án này.
Hợp đồng BOT giữa Cục Đường bộ ký với BVEC năm 2009 quy định thời gian kết thúc thu hoàn vốn của hợp đồng nguyên tắc chuyển giao quyền thu phí trạm T1 là ngày 10-7-2013; tổng thời gian thu phí hợp đồng dự án BOT xây dựng mở rộng quốc lộ 51 là khoảng 20,66 năm.
Trong đó, thời gian thu phí hoàn vốn khoảng 16,66 năm (từ ngày 3-8-2012 đến 27-3-2029); thời gian thu phí tạo lợi nhuận 4 năm (từ ngày 28-3-2029 đến 28-3-2033).
Đến tháng 2-2017, thời gian thu phí hoàn vốn dự án BOT quốc lộ 51 được điều chỉnh thành 20 năm 6 tháng 11 ngày.
Thời gian này tính từ ngày 1-7-2009 đến hết 12-1-2030, bao gồm 4 năm 24 ngày thu theo hợp đồng bán quyền thu phí tại trạm T1 (từ ngày 1-7-2009 đến 24-7-2013) và 4 năm thu phí tạo lợi nhuận.
Nhưng đến cuối năm 2018, do có một số thay đổi liên quan đến yếu tố đầu vào và kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước, Cục Đường bộ đã tính lại thời gian thu phí tạo lợi nhuận từ 4 năm xuống còn 9 tháng.
Và Cục Đường bộ đã tạm dừng thu phí dự án BOT quốc lộ 51 từ 7h ngày 13-1-2023. Tháng 4-2024, Bộ GTVT có văn bản đề nghị Bộ Tài chính xác lập quyền sở hữu toàn dân đối với tài sản của dự án BOT quốc lộ 51.
Tuy nhiên, Bộ Tài chính lại đề nghị Bộ Giao thông – vận tải và nhà đầu tư xử lý các vướng mắc, tồn tại và hoàn thiện hồ sơ đủ cơ sở triển khai bước tiếp theo.
Khi quan điểm hai bên đang lệch nhau và không đi đến thống nhất, cần thiết phải có một cơ quan độc lập đứng ra phân xử. Để giải quyết dứt điểm sự việc này có thể nhờ đến trung tâm trọng tài và tòa án.
TS Phạm Viết Thuận (viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM)
Đàm phán 19 lần chưa có kết quả
Được biết, từ báo cáo của Cục Đường bộ, Bộ Giao thông – vận tải đã hoàn tất hồ sơ và gửi Bộ Tài chính để xác lập quyền sở hữu toàn dân đối với công trình BOT quốc lộ 51 theo quy định pháp luật về tài sản công.
Tất cả hợp đồng dự án BOT giao thông đều quy định khi có vấn đề khúc mắc đều thông qua đàm phán giữa cơ quan quản lý nhà nước và nhà đầu tư để đi đến thống nhất.
Đến nay, Cục Đường bộ đã đàm phán 19 lần với nhà đầu tư dự án BOT quốc lộ 51 về chấm dứt hợp đồng nhưng vẫn còn các tồn tại cần xử lý.
Theo quy định của pháp luật, việc chưa xác lập quyền sở hữu toàn dân và những tồn tại của hợp đồng BOT không ảnh hưởng đến việc huy động kinh phí bảo trì, sửa chữa quốc lộ 51, theo đại diện Phòng Kế hoạch và Đầu tư (Cục Đường bộ Việt Nam).
Và thực tế nơi này đã giao Khu quản lý đường bộ IV thực hiện công tác quản lý, bảo quản công trình. Tuy nhiên, do đây là con đường huyết mạch, lưu lượng giao thông quá lớn nên chỉ bảo trì, sửa chữa không đáp ứng nhu cầu.
Như Cục Đường bộ cho biết giai đoạn tiếp theo sẽ rà soát, nghiên cứu đề xuất cấp thẩm quyền phương án đầu tư nâng cấp quốc lộ 51 từ nguồn vốn đầu tư công.
Cả vùng Đông Nam Bộ mong muốn sớm đại tu toàn diện quốc lộ 51 – Ảnh: A LỘC
Cần xử lý dứt điểm
Trong khi các bên đang đàm phán thì thực tế quốc lộ 51 liên tục hư hỏng và chưa thể đại tu toàn bộ.
Tỉnh Đồng Nai và Bà Rịa – Vũng Tàu nơi có con đường đi qua cũng rất “sốt ruột”, liên tục hối thúc Bộ Giao thông – vận tải sớm hoàn tất thủ tục xác lập quyền sở hữu toàn dân.
Mới đây, đoàn đại biểu Quốc hội, Ban An toàn giao thông tỉnh Đồng Nai tiếp tục làm việc với đại diện Cục đường bộ Việt Nam yêu cầu trong khi chờ xác lập quyền sở hữu toàn dân thì cần duy tu, sửa chữa đường để đảm bảo an toàn giao thông qua địa bàn.
TS Phạm Viết Thuận, viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM, cho rằng rất khó hiểu khi một hợp đồng BOT đáng ra phải được làm chặt chẽ lại xảy ra chuyện tranh cãi suốt mấy năm qua.
Đây là tuyến đường huyết mạch của vùng Đông Nam Bộ, việc chậm hoàn thành thủ tục sở hữu toàn dân để kịp thời nâng cấp, đại tu con đường sẽ gây lãng phí rất lớn.
Chuyên gia giao thông Nguyễn Ân thì cho rằng: “Những rắc rối tại hợp đồng BOT quốc lộ 51 như một cục máu đông chẹn mạch lưu thông trên con đường huyết mạch. Chuyện dây dưa hợp đồng đã kéo dài gần 2 năm qua, chẳng lẽ người dân phải chờ thêm 5 năm hoặc có thể lâu hơn nữa?
Đối với vấn đề nhức nhối này, Bộ Giao thông – vận tải cần phải chủ trì giải quyết dứt điểm trên phương diện hài hòa tổng quan giữa các bên”.
Tránh né tránh, đùn đẩy trách nhiệm
Hợp đồng BOT quốc lộ 51 được Bộ Giao thông – vận tải giao Cục Đường bộ Việt Nam là cơ quan ký hợp đồng với nhà đầu tư.
Tuy nhiên, kể từ khi dừng thu phí đến nay đã hơn 1 năm 8 tháng nhưng Cục Đường bộ Việt Nam vẫn chưa giải quyết dứt điểm tồn tại để làm cơ sở xác lập sở hữu toàn dân dự án này.
Để tránh tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý công việc và giải quyết dứt điểm các tồn tại, Cục Đường cao tốc Việt Nam đề nghị các cơ quan, đơn vị liên quan thực hiện đúng vai trò, trách nhiệm, đúng thẩm quyền trong việc thực hiện dự án.
Cục Đường cao tốc Việt Nam đề nghị Cục Đường bộ Việt Nam thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ được bộ trưởng giao là cơ quan ký kết hợp đồng và chỉ báo cáo Bộ Giao thông – vận tải các vấn đề vượt thẩm quyền để xem xét giải quyết.
Đồng thời khẩn trương kiểm tra, rà soát và làm việc với nhà đầu tư để làm rõ trách nhiệm thực hiện công tác bảo trì, có giải pháp bảo trì tuyến đường, bảo đảm an toàn theo quy định.
Cục Đường cao tốc Việt Nam với vai trò là tổ trưởng tổ rà soát sẽ chủ trì, phối hợp với các cơ quan để rà soát kết quả thực hiện của Cục Đường bộ Việt Nam (nếu có), tham mưu Bộ Giao thông – vận tải xem xét, quyết định về các nội dung liên quan hợp đồng dự án…
