Tàu ngầm lớp Virginia của Mỹ – Ảnh: Hải quân Mỹ
Theo Hãng thông tấn AFP, thỏa thuận được ký hồi tuần trước tại Mỹ và được Chính phủ Úc công bố ngày 12-8. Đây cũng là một phần của thỏa thuận lớn hơn mang tên AUKUS được ba nước ký năm 2021.
Thỏa thuận này ràng buộc ba nước vào các điều khoản để chuyển giao vật liệu và bí mật công nghệ hạt nhân nhạy cảm từ Mỹ và Anh.
Cụ thể, vật liệu hạt nhân cho hệ thống đẩy của các tàu ngầm trong tương lai sẽ được chuyển từ Mỹ hoặc Anh dưới dạng “các đơn vị năng lượng hàn hoàn chỉnh”, theo thỏa thuận.
Úc sẽ chịu trách nhiệm lưu trữ và xử lý nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng và chất thải phóng xạ từ các đơn vị năng lượng hạt nhân được chuyển giao theo thỏa thuận.
Đáng chú ý, Úc sẽ bồi thường cho Mỹ và Anh “đối với mọi trách nhiệm pháp lý, mất mát, chi phí, thiệt hại hoặc thương tích” phát sinh từ rủi ro hạt nhân “liên quan đến thiết kế, sản xuất, lắp ráp, chuyển giao hoặc sử dụng” bất kỳ vật liệu và thiết bị nào được chuyển đến nước này.
Thỏa thuận vừa ký sẽ có hiệu lực cho đến ngày 31-12-2075, tức là hơn 50 năm nữa, song bất kỳ bên nào cũng có thể chấm dứt thỏa thuận “bằng cách thông báo bằng văn bản trước ít nhất một năm” cho các quốc gia khác.
Nếu bất kỳ quốc gia nào vi phạm hoặc chấm dứt thỏa thuận, các nước còn lại có “quyền yêu cầu trả lại hoặc tiêu hủy bất kỳ thông tin, tài liệu và thiết bị nào” đã được trao đổi.
Nếu Úc “vi phạm nghiêm trọng các nghĩa vụ” theo Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân hoặc “kích nổ thiết bị nổ hạt nhân”, Mỹ và Anh “có quyền ngừng hợp tác theo thỏa thuận và yêu cầu trả lại bất kỳ vật liệu hoặc thiết bị hạt nhân nào đã chuyển giao trong khuôn khổ thỏa thuận”.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Quốc phòng Úc Richard Marles nhấn mạnh thỏa thuận vừa ký là một bước đi quan trọng giúp nước này xây dựng, vận hành và duy trì một hạm đội tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Vị này đồng thời trấn an rằng đội tàu ngầm này sẽ có những tiêu chuẩn cao nhất về không phổ biến vũ khí hạt nhân, rằng Úc không tìm kiếm cơ hội sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Úc sẽ mua tàu ngầm hạt nhân từ Mỹ kết hợp đóng mới
Theo báo The Guardian của Anh, việc Chính phủ Úc công bố văn bản của thỏa thuận nhằm bác bỏ các tuyên bố rằng chính quyền đã không thông báo cho công chúng các rủi ro tiềm ẩn về mặt chính trị.
Những người phản đối tin rằng tổng thống mới của Mỹ có thể từ chối bán tàu ngầm lớp Virginia cho Úc vào những năm 2030. Các lo ngại này xuất phát từ sự trì trệ tại các xưởng đóng tàu của Mỹ, vốn cũng đang khiến hải quân Mỹ phải lo lắng trước kế hoạch đóng mới các tàu ngầm cho chính họ.
Theo kế hoạch, Úc dự kiến mua ít nhất ba tàu ngầm lớp Virginia từ Mỹ vào những năm 2030.
Úc và Vương quốc Anh sau đó sẽ chế tạo một lớp tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân mới được gọi là SSN-AUKUS.
